ÖZET: Kültür insanlığın oluşumundan bu yana şekillenmesini sürdürmüş ve içinde bulunduğumuz toplumun değerleriyle birlikte yeni nesillere taşınmaya devam etmiştir. Bu bağlamda kültürün kişinin özünde olmamasına rağmen sonradan edinilen ve bizden sonraki nesillere aktarılan bir değerler bütünüdür. Hayat şartlarının değişip gelişmesine göre kültürün dinamiğini sürdürmesi beklenir. Sanayinin gelişmesinin ardından kitleleşme ve tek tipleşme bu yapının yanında kitle kültürünü meydana getirmiş, kitle kültürünün sisteminden oluşan döngüden ayrı olarak gelişen popüler kültürün yeni arayışlar edinmek amacıyla sürekli ama hızlı tüketilen bir yapısının olması insanların tüketim alışkanlığı kazanmasını beraberinde getirmiştir. “Bu çalışmanın amacı içinde var olduğumuz toplumun kültür değişimini ve kültürü oluşturan unsurların neye göre şekillendiğini anlamak ve öğrenmektir.” Bulgular çıkarmaktadır ki bulunulan kitlenin ihtiyaçlarına göre üretilen şeylerin tüketimi de yine aynı toplumun kendi isteğiyle oluşturduğu tüketim alışkanlıkları dolayısıyla oluşan bir popüler kültür anlayışının meydana gelmesini sağlamıştır. Kültür insanların aynı toplum içerisinde yaşam tarzlarını şekillendirmek için kullandıkları bir ihtiyaçtır. Kitle kültürünün oluşturduğu sistematik düzen kişileri güvenli alanda risksiz yaşamaya davet ederken popüler kültür buna karşın sürekli yenilenen ve insanların ihtiyaçlarına göre şekillenen bir yapıdır.

GİRİŞ: Kültür toplumun birlik içinde var olmasını sağlayan; sanat, gelenek görenek ve toplumun öğrettiği, aktardığı bir değerdir. Birey, kültürle var olmaz ve kültürü kalıtımsal yollarla aktarılmaz. Bu yüzden kültür öğrenilir ve yeni nesillere öğretilerek yayılır. Geçmişten günümüze kültürü yayan aile olmasına karşı yeni toplum düzeni içinde aile, yerini kitle iletişim araçlarına bırakmıştır. Toplumda hızlı ve yayılımını sağlayan medyanın, kitle iletişim araçları sayesinde kapitalist dünyanın var olmasını beraberinde getirmiştir. Bu yayılımla beraber tüketimin artmasına olanak sağlamıştır. Kültür Latince bir kelime olan “Colore” fiillinden “Cultura” anlamlarında kullanılmış ve “Kültür” kavramını oluşturmuştur. “Kültür insanın toplumsal yaşamının her alanındaki her alandaki kendisinin ve kendisinin alanı (veya olduğunu sandığını) ifadesidir; çünkü insanın kendi yaşamını geçmişten gelen tecrübeler ve birikimlerle ve kendi yarattıklarıyla nasıl ürettiğini anlatır. İnsan kendini nasıl üretiyorsa, insan odur ve bu üretme yolu onun kültürüdür.”1 Kültür bir yapı oluşturur ama sadece bu bütünlükten oluşmaz. Yapının içinde de yapılar barındırır. Kültürler varlığını sürdürmeye çalışırken bu kültür yapılarına karşıt kültür yapıları da doğar. Ve toplum içinde bir kültür sınıfı ve egemenliği oluşmaya başlar. Bir yapı olan kültür, toplum içinde var olmaya devam ederken, toplum içinde kitlenin şekline göre üretim ve gelişim süreci yaşar. Bu gelişim sürecinde; kitle kültürü, halk kültürü ve popüler kültür kavramları toplumun yapısındaki şekillenmeyi oluşturur.

1.KÜLTÜR KAVRAMI: Kültür, toplumun yaşam döngüsünü sağlarken bireyleri bir arada tutmayı sağlayan bir değerdir. Bireyler geçmişten gelen bilgileri geleceğe taşır ve toplumda kültürel bir toplumsallaşma oluşur. Toplumun oluşturduğu sosyal yapı, kişileri bir araya getiren değerler ve kuramlar bütünüdür. Sosyal yapıyı ayakta tutabilmek için kültüre ihtiyaç vardır. Kültür toplumu oluşturan manevi değerler bütünüdür. İnsanların sosyal yaşantısını ve bu yaşantı içerisindeki dil, din, bilgi, görgü, yaşam tarzı gibi unsurları barındırır. Toplumun başlıca temel taşları olan örf ve adetleri, yasaları, inanç anlayışını ve değerlerini kapsar. “Kültür, yaşanılan yer ve aile yapısı gibi faktörlerden dolayı değişeceği gibi gelişen toplumsal değişikliklere göre de değişebilir.”2 Kültür değişir ve gelişir. Tarihin ve çevresel etkilerin etkisiyle kültürel sistemler bütün oluşturmaz. Çünkü kültür soyut bir kavrama karşılık gelir. Kültürün antropologlar tarafından açıklamalarında: 1. Kültür bir toplumun ya da bütün toplumların uygarlık birikimidir. 2. Kültür belli bir toplumun kendisidir. 3. Kültür bir dizi sosyal süreçlerin bileşkesidir. 4. Kültür bir insan ve toplum kuramıdır.3 Kültür genel bir toplum yapısından oluşurken kendi içinde topluma göre şekillenir. Toplumun yaşam biçiminden meydana gelen kutuplaşmalar sonucu, halk kültürü, kitle kültürü ve popüler kültür gibi oluşumlar meydana gelir.

1.2 HALK KÜLTÜRÜ: Halk kültürü yapısını halkın içinden alır. Yerel bir olgudur. Halkın anlayış biçimini ve yaşantı sürecindeki izleri yansıtır. Kültürü oluşturan halk müziği, halk dansları ve yöresel türküler gibi toplum üretimlerini içine alan yapıdır. Halkın doğal olan yaşam tarzından oluşup şekillenen halk kültürü, özellikle servis edilmez, oluşur ve halkın yaşamıyla beraber gelişir.

1.3 KİTLE KÜLTÜRÜ: Kitle kültürü, kültürünü hazır almak üzerine yapılmıştır. Kitle kültüründe dünya kapitalist üretim tarzı hakimdir. Üretimin standartlaştırılması ve kitle tüketicisini bulundurmalıdır. Kitle kültürünün üretimi ve tüketiminin getirdiği kapitalist düzen kitle iletişim araçları ve pazarıyla oluşur. Kitle kültürünün oluşumu sanayi devrimiyle birlikte gelir. Fabrikalaşma süreciyle birlikte köyden kente göçlerin artması yaşam tarzlarında benzerliği meydana getirmiştir. Benzer yaşam tarzları tek tipleştirme unsurunu hayatıma geçirir ve global pazarda tüketim ihtiyacımızı, kapitalist kurallar dahilinde yapmaya başlarız. Oluşan bu sistemde kültürün hazır alındığı kitlelerce; kitle kültürünün oluştuğunu görebiliriz.

1.4 POPÜLER KÜLTÜR: Kitle iletişim araçlarıyla birlikte özellikle televizyon aracıyla topluma aktarılan kültürün edinilmesiyle oluşmuştur. Bu sayede hazırlanan ve yaşamın kontrol altına alınması ortaya çıkmıştır. Popüler kavramı ise; yaygınlık, kamu ve demokrasi gibi kökensel bağları vardır. Bu yüzden popüler kültür halkın ortak bir eylemde buluşması ve beğenilmenin ta kendisidir. Popüler kültür, yaygın ama birbirinden farklı katmanların ortak ve gündelik kültürüdür. Bu oluşumu sağlayan kapitalist kültür ve medya anlayışı, kitle iletişim araçlarınca oluşan geniş kitlenin ortak noktada buluşmasını amaçlar. Popüler kültür bu yüzyılda gelişmiş ve günümüz toplumlarındaki halk kültürünün yerini almıştır. Halkın kapsamasıyla beraber “İnsanları düşünmekten ve sorgulamaktan uzaklaştırmaktadır. Bunu medya vasıtasıyla yapmaktadır.”4 “Şuur tutulmasına maruz kalan kitle monotonlaşır”5 ve tek tipleşmeyle birlikte benzer yapılarda bir halk özelliği doğar. Kitle iletişim araçlarıyla popüler kültürün aktarılması medyanın tüketimi halka geçirdiği ve bu biçimden gelen hazır olan kültürü edinmektedir. “Bu kültür içinde tüketilenlerin insanlara geçici haz vermesi ve bağımlılık yaratması ve daha sonrasında değişime uğraması sonucu süreklilik arz etmesi söz konusudur. Popüler kültürde bu nedenle çabuk kullanım ve hızlı tüketim temel prensibidir.”6

SONUÇ:

1. KİTLE KÜLTÜRÜ VE POPÜLER KÜLTÜR KARŞILAŞTIRMASI: Popüler kültür kitle kültürü yerine geçmeye başlamasıyla tüketimin hakim olduğu bir yapıya bürünmüştür. Tüketimin getirdiği alışkanlıklar kültürün hızlı gelişmesine ve tüketim alışkanlıklarının; kültürü, halkın kendisi tarafından hızlı değişim geçirmesini beraberinde getirmiştir. Çünkü popüler kültür hem halk tarafından üretilir hem de halk tarafından tüketilir. Ve sistemle birlikte yönetilir. Popüler kültürde öncelik estetiktir. Kitle kültürü ticari alanda var olabilmeyi önemser. Bu nedenle kitle kültürü, kitle iletişim araçlarına ve medyaya bağlıyken; popüler kültürde gündelik yaşamın izleri hakimdir. Kitle iletişim araçlarının yanında gündelik iletişim araçlarının yanında gündelik yaşam değerlerinin, ritüellerin yeri vardır.

2. TÜKETİM VE MEDYA UNSURLARI: Yaşam tarzında tüketim vazgeçilmez bir unsurdur. Yaşam tarzı değiştikçe tüketilen şeylerin niteliği de değişecektir. İnsanların üretim davranışının kitleyle beraber yürüdüğü ve üretimin ve kapitalist düzenin bu denli hızlı işlemesini gerektirmiştir. Kitle toplumunda üretim yapan bireylerin sadece uzmanlık alanlarında yer alması fakat bulunduğu görevin tamamına dahil olamaması kitle kültürünün sistemleşen yapısından oluşmaktadır. Kitlenin tek tipleştirilmesiyle insanları aynı yaşam tarzı altında birleştirdiğini söyleyebiliriz. Ve bu topluluktan oluşan tüketim ihtiyacı da üretiminin toplumun isteklerine göre şekillenmesi ve hayat tarzını bu sisteme göre uyarlamasını istemektedir. Bu döngü şeklindeki kültüre göre popüler kültürdeki tüketim anlayışı viral kavramıyla ilişkilendirilmiş ve hızlı tüketimin getirdiği hızlı üretimin ortaya çıkmasıyla oluşmuştur. Popüler kültür ögeleri herkes tarafından uygulandığında dolaşıma girer ve popüler kültürün yapısını oluşturur. O zaman içinde benimsenen kültürün anlayışı hızlıca tüketilip bırakılması gereklidir. İnsanların yaşam tarzının sağladığı ve onlara aktarılan kültür dışında bireyin kitle kültürünün sistematik yapısı içinde kaybolması, yeni arayışlar içindeyken popüler kültürün hızlı biçimde güncel kalmak amacıyla işlemesi insanların bir döngüden çıkıp nefes almasını sağlamıştır. Bu yüzden popüler kültür, kitle kültüründen bağımsız kalmayı başarmıştır. KAYNAKÇA: 1: Roy Wilson, Mass Media Mass Culture, Mc-Graw-Hill Irnc., New York, 1995, s.43Stan Le 2: (güvenç,1985) 3: (Uygarlık, Kültür ve İnsanlık: Çevirim içi) 4: Yaşam Bilimleri Dergisi 5: A.e. 6: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (İstanbul,2006)