Görme, duyma, konuşma! Görmemek, duymamak, konuşmamak! Olaylara karışmamak! Biri gözlerini, biri kulaklarını, diğeri de ağzını elleriyle kapamış figürlerle her alanda karşılaşmak. Sonra tembihlenmek. Aman ha! Anneler durmadan tekrarlar ya. “Başını derde sokma, bilmiyorum ile üç maymunu oyna.” İşin aslı astarı yine çok farklı. Gerçeklere gözünü kapamak, kurnazlıkla sıyrılmak, susmak hiç değil oysa… Yıllar yılı yanlış tanınan maymunlarla tanışalım bu vasıtayla. Üç maymunun kökeni, eski Japon Koshin Folk geleneklerindeki akil maymunlara dayanmakta. Felsefesi, Çin’den Japonya’ya Budist efsanesi ile gelen, uzantısı ise Konfüçyüs’a dayanan, maymunlar “Şinto” inanışının elçisi. İki eliyle gözünü kapatan maymun Mizaru; “Kötü gözle bakmamayı.” simgeliyor. Gözümüzü kapatmayı değil! Kulaklarını kapatan Kikazarau; “İftirayı, dedikoduyu dinlememeyi, kötüyü duymamayı.” temsil ediyor. Kulaklarımızı kapatmayı değil! Ağzını kapatan Iwazaru, “Yalan söylememeyi, iftira atmamayı.” öğütlüyor. Susmayı değil! Japon ve Budist geleneklerinde kötülüğe sırtını dönmeyi esas alan bilgeliği temsil eden maymun öğretisinin, insanoğlunun kendi işine geldiği gibi evrilmesi çok ilginçtir. Japonya’nın Nikko şehrindeki Tosho-gu Tapınağında bulunan bu üç maymunun oymaları tapınağın bir kapısının üzerine 17. yüzyılda heykeltraş Hidari Jingaro tarafından yapılmıştır. “Davranış kuralları” öğretisini anlatan Konfüçyüs’ün “uygun olmayana bakma, uygun olmayanı dinleme, uygun olmayanı konuşma, uygun olmayan şekilde hareket etme” sözleri nasıl oldu da çağdaş olduğunu iddia ettiğimiz toplumda; “Bana dokunmayan yılan bin yaşasın.” gibi bir düşünceye evrildi bilinmez. Tahmini zor değildir. Nitekim, insan davranışlarına hiç akıl ermez. “Mizaru, Kikazarau, Iwazaru.” Bilgeliği temsil eden üç maymun. “Görmemek! Duymamak! Konuşmamak!” lakin eğreti duranı. Varsın evrilen kelimeler değişsin. Dönelim felsefenin özüne. Ahlaklı olmak deyimi değil mi nice anlatının derininde? Her inanışın temelinde? Kapatın gözünüzü, kulağınızı, ağzınızı kötülüğe. Böylece “Üç maymunu oynamak.” gerçek olsun. Ama kurallarına göre…